Huelgas Ensemble
Concerten - Opnamen - Onderzoek
Artistiek leider: Paul Van Nevel
Over het Huelgas Ensemble
Al meer dan vijftig jaar is het Huelgas Ensemble een van de meest gelauwerde ensembles, die gespecialiseerd zijn in de uitvoering van polyfone muziek uit de middeleeuwen en de renaissance. Het ensemble is internationaal bekend om zijn originele programmering van veelal onbekende werken. De invalshoeken die het ensemble hanteert en zijn intonatiezuiverheid verbazen steeds weer het publiek.
De historisch geïnformeerde interpretaties van het Huelgas Ensemble worden bepaald door een gedegen kennis van de esthetische opvattingen van de muziek- en zangpraktijk van de middeleeuwen en de renaissance. Stemmen in pers en media loven steeds weer de spontane levendigheid en de buitengewone helderheid waarmee het Huelgas Ensemble zijn repertoire brengt en waarmee het voortdurend nieuwe normen vestigt. Precies deze muzikale kwaliteiten maken dat meer en meer hedendaagse componisten het Huelgas Ensemble vragen om hun werken uit te voeren (o.a. Wolfgang Rihm, James MacMillan).
Het Huelgas Ensemble treedt op in internationaal befaamde muziekcentra, waaronder het Lincoln Center (New York), Cité de la Musique (Parijs), Berliner Philharmonie, Royal Albert Hall (BBC Proms, Londen), Wiener Konzerthaus, Het Concertgebouw (Amsterdam), Fundação Calouste Gulbenkian (Lissabon), Filharmonia Norodowa (Warschau), BOZAR (Brussel), AMUZ (Antwerpen), Concertgebouw Brugge. Het ensemble is ook regelmatig te gast op belangrijke oude muziekfestivals, waar het dan vaak optreedt in zijn ‘natuurlijke omgeving’ van eeuwenoude kapellen, kerken en kloosters. Op die manier bouwt het een interdisciplinaire brug tussen polyfone muziek en architectuur.
In 2019 organiseerde het Huelgas Ensemble voor de eerste keer het ‘Pinksterfestival’, een internationaal festival, dat plaatsvond in het pittoreske Bourgondische dorp Talant, vlakbij Dijon. Het ensemble vond er een ideaal forum voor muzikale experimenten, voor uitvoeringen van volstrekt ongekende repertoires van hoog niveau, voor nieuwe concertvormen en variaties in concertopstelling en voor muzikale interactie met het publiek. Dat het evenement gewijd is aan één enkel ensemble is een nieuw gegeven in de festivalwereld.
De discografie van het Huelgas Ensemble bevat vandaag meer dan honderdtwintig opnames met vocale en instrumentale werken vanaf de 12e tot het begin van de 17e eeuw. Met onder meer werk van Dufay, Brumel, de Rore, Richafort, de Kerle, Ferrabosco, Palestrina, Lassus en Ashewell.
De opnames zijn gemaakt voor Seon, Sony Classical, Harmonia Mundi France, Deutsche Harmonia Mundi, Cypres en ECM. De discografie uit de laatste jaren bevat o.a. The Eton Choirbook, The Treasures of Claude Le Jeune, Le mystère de ‘Malheur me bat’, L’héritage de Petrus Alamire, La Oreja de Zurbáran, Firminus Caron - Twilight of the Middle Ages, The mirror of Claudio Monteverdi, The Ear of the Huguenots, ‘ET LUX’ van de Duitse componist Wolfgang Rihm voor acht stemmen en strijkkwartet, ‘La liberazione di Ruggiero dall’isola d’Alcina’ van Francesca Caccini (de eerste opname van de opera met gereconstrueerde instrumentale dansen), de muziekafdrukken van Christoffel Plantin, The Ear of Theodoor van Loon, The Ear of Christopher Columbus, Missa pro mortuis van Simone de Bonefont, The Magic of Polyphony (box van 3 cd’s live opname, Pinksterfestival 2019), En Albion (polyfonie uit het 14e-eeuwse Engeland), The landscape of the polyphonists en Ludwig Daser: Polyphonic Masses.
Daarnaast zijn er talloze radio-opnames van concerten die wereldwijd worden uitgezonden, alsook filmopnames, zoals complete filmproducties, concert live streams, documentaires, interviews en concertinleidingen door artistiek directeur Paul Van Nevel en experimentele opnames in samenwerking met videokunstenaars.
Paul Van Nevel en zijn ensemble zijn vaak bekroond. Verschillende Caecilia-prijzen van de Belgische muziekpers, ‘Choc du Monde de la Musique’, ‘Edison Classical Music Award’, ‘Cannes Classical Award’ voor Oude Muziek, ‘Prix in Honorem’ van de Académie Charles Cros, ‘Carrièreprijs’ van VRT Klara, een prijs van de ‘Europese Radio-Unie’ en van de Canadese Radio, ‘Preis der deutschen Schallplattenkritik’, Duitse ‘ECHO Klassik’ (prijs in de jaren 1994, 1997, 2010 en 2011), verscheidene ‘Diapason d'Or’ voor diverse opnames, ‘Diapason d'Or de l'année 2014’ en ‘Diapason d'Or de l'année 2015’. Recente onderscheidingen zijn ‘Choc du mois’ van het tijdschrift ‘Classica’ in februari 2017, ‘Preis der deutschen Schallplattenkritik’ (Bestenliste 1/2017) voor de cd-opname ‘The mirror of Claudio Monteverdi’, en OPUS KLASSIK 2019, prijs opera-opname van het jaar (opera tot de 18e eeuw) voor de cd-opname ‘Francesca Caccini: La liberazione di Ruggiero dall’isola d’Alcina’. In oktober 2022 kreeg het ensemble een ‘Choc d’or’ van het tijdschrift ‘Classica’ voor de cd-opname ‘The landscape of the polyphonists’, en de OPUS KLASSIK (Berlijn) als ‘Ensemble van het jaar 2022’ voor de cd-opname ‘En Albion’. En laatst nog, in oktober 2023, ontving het ensemble voor de cd-opname ‘Ludwig Daser: Polyphonic Masses’ de prestigieuze ‘Gramophone Award’ in de sectie ‘Early Music’.
Het Huelgas Ensemble geniet de steun van de Vlaamse Overheid, van de stad Leuven en van de KU Leuven.
Geert van Istendael | Belgisch schrijver, essayist en muziekliefhebber schrijft over het Huelgas Ensemble:
Wie, in de jaren zeventig van vorige eeuw, ooit eens het voorrecht had om een van de eerste concerten bij te wonen die Paul Van Nevel gaf met het toen piepjonge Huelgas Ensemble, spreekt daar vandaag nog over. Twee woorden dringen zich naar voren: verbijstering en verrukking. De verrukking blijft, ook na meer dan drie decennia. De verbijstering bij het beluisteren van de vreemde nieuwe klanken die de oeroude muziek over vele honderden jaren heen naar onze oren stuurde, die verbijstering zou normaal gesproken weg met de tijd moeten ebben. Dat doet ze niet. Want het Huelgas Ensemble weigert het publiek met rust te laten. Telkens opnieuw brengt het tot dusver onbekende oude meesters ten gehore. Nooit worden Paul Van Nevel en zijn zangers het moe, nooit wordt het publiek het moe. En nieuw publiek is altijd in de wolken.
Toen het ensemble enkele jaren geleden voor het eerst optrad in New York, had de gezaghebbende Newsday het over een precisie-instrument en dezelfde krant schreef dat de New Yorkers nu eindelijk beseften wat ze al die tijd hadden moeten missen. De New York Times noemde de groep zonder meer superb. Dat is het register van loftuitingen dat men verneemt, van de Verenigde Staten tot Japan en natuurlijk ook in heel Europa, in Saintes, Brussel, Rijsel, Klagenfurt, Evora en elders.
Paul Van Nevel wordt weleens een muzikale detective genoemd,
Hercule Poirot of Morse, ieder heeft zo zijn voorkeur. Het is waar, hij brengt ongeveer de helft van zijn leven speurend in bibliotheken door.
Jij dringt papieren kerkers binnen,
jij oefent het geduld van sleutels
en uit de kooien van de notenbalken
laat jij Europa's stemmen los
Zo heet het in een gedicht dat opgedragen is aan deze illustrissimus magister polyphoniae. Dankzij Paul Van Nevels arbeid tussen eeuwenoude manuscripten zijn namen als Nicolas Gombert, Claude Le Jeune, Johannes Ciconia, Pierre de Manchicourt en talloos vele andere bekend geraakt buiten de kring van gespecialiseerde musicologen. Bovendien verleent het bibliotheekwerk een scherpe, erudiete nauwkeurigheid aan de interpretatie van de muziek die Huelgas beoefent.
Die interpretatie wordt dooraderd met een gedegen kennis van de opvattingen die in de Middeleeuwen en de Renaissance gangbaar waren inzake muziekuitvoering. Het spreekt vanzelf dat Paul Van Nevel vertrouwd is met de oude notaties van tekst en muziek. Maar er is veel meer aan de hand. De muziek wordt ook nog eens gesitueerd binnen de denkramen die de kennis structureerden in de tijd toen ze ontstond. Zo wordt bijvoorbeeld de leer van retoriek en temperamenten bestudeerd, die laatste bijvoorbeeld bij de grote middeleeuwse scholasticus Albertus Magnus, en het teatro della memoria van de Italiaans humanist Giulio Camillo Delminio en ook worden de literaire canons onderzocht die golden toen de gekozen componisten werkten.
Wat in de zangstijl van het Huelgas Ensemble vooral opvalt is de buitengewone helderheid. Alle twaalf de stemmen komen afzonderlijk geheel tot hun recht, maar juist daardoor dragen ze bij tot het uitgebalanceerde geheel, soms krachtig, dan weer teder, vaak ook hartstochtelijk. Het Huelgas Ensemble klinkt bovenaards en tegelijk zeer aards.
Het is dan ook niet zo verbazend dat Paul Van Nevel en Huelgas overladen worden met prijzen. De Ceciliaprijs van de Belgische muziekpers, de Choc de l¹Année, van Le Monde de la Musique, de Edison, de Cannes Classical Award voor oude muziek, de Prix in honorem van de Académie Charles Cros, een onderscheiding van de Europese Radio Unie en een van de Canadese Radio, deze lijst is al lang genoeg en toch is ze ver van volledig. Het hoeft evenmin betoog dat de cd¹s die het Huelgas Ensemble met de regelmaat van een klok laat opnemen voor het label Sony Classics (in de Vivarte-reeks) en voor Harmonia Mundi France bij dozijnen worden aangetroffen in het cd-rek van iedere waarachtige muziekliefhebber.
Telkens als het Huelgas Ensemble de stemmen verheft, is dat een belevenis. Het is allerminst een belevenis in de zin van schok of schreeuw of sensatie. Het is veeleer grote ingetogenheid, het is ontroering, het is zeker ook nederige verbazing bij de vreemd vertrouwde, trillende schoonheid die Europa ons steeds opnieuw schenkt, zodra de levendige geest van Paul Van Nevel ze wil ontdekken, zodra zijn kundige hand de stemvork zwaait.
